Virtual Reality (VR) ontwikkelt zich razendsnel tot een waardevol hulpmiddel voor neurodivergente mensen. Vooral de nieuwste generatie VR-technologie, met zes vrijheidsgraden (6DoF), biedt unieke kansen voor het trainen van sociale vaardigheden en het vergroten van zelfredzaamheid bij kinderen en jongeren die bijvoorbeeld autisme hebben.
Wat is neurodivergentie en waarom is sociale vaardigheidstraining zo belangrijk?
Neurodivergentie is een overkoepelende term voor mensen bij wie het brein anders werkt dan gemiddeld. Dit omvat onder andere autisme, ADHD, dyslexie en andere neuro-ontwikkelingsverschillen. Voor veel neurodivergente mensen zijn sociale situaties uitdagend en soms overweldigend. Traditionele therapieën bieden hulp, maar zijn niet altijd voldoende om complexe sociale vaardigheden aan te leren. Autisme is hiervan een bekend voorbeeld: mensen met autisme ervaren vaak beperkingen op het gebied van sociale communicatie, interactie en herhaald gedrag.
Executieve functies: een verborgen uitdaging
Naast sociale vaardigheden kampen neurodivergente mensen vaak met beperkingen in executieve functies, zoals plannen, impulscontrole en cognitieve flexibiliteit. VR biedt hierbij een oplossing: onderzoek toont aan dat VR-trainingen met specifieke taken (zoals de Stroop-taak in virtuele omgevingen) aandacht, inhibitie en probleemoplossend vermogen verbeteren, zelfs bij mensen met niet-aangeboren hersenletsel (Dahdah et al., 2017)
Virtual Reality als innovatieve oplossing
VR-technologie creëert een veilige, gecontroleerde en herhaalbare leeromgeving waarin sociale situaties kunnen worden geoefend zonder de druk van het echte leven. Gebruikers dragen een VR-headset en bewegen zich in een digitale wereld, waar ze interacties kunnen oefenen, fouten mogen maken en direct feedback krijgen. Dit verlaagt de angst voor afwijzing of overprikkeling en maakt het mogelijk om op maat gemaakte scenario’s te oefenen die aansluiten bij het niveau en de behoeften van de gebruiker.
De kracht van 6DoF: maximale bewegingsvrijheid en realisme
De introductie van 6DoF-technologie betekent dat gebruikers niet alleen kunnen rondkijken, maar ook vrij kunnen bewegen en interacteren in een virtuele ruimte. Dit zorgt voor een veel realistischer en actiever leerproces, waarbij complexe sociale situaties en executieve functies intensief geoefend kunnen worden. Recent onderzoek bevestigt dat vooral kinderen en jongeren met bijvoorbeeld autisme profiteren van deze immersieve VR-vormen. Zij kunnen bijvoorbeeld oefenen met oogcontact, het herkennen van emoties en het voeren van gesprekken in levensechte simulaties (Yang et al., 2025).
Belangrijkste voordelen van 6DoF VR voor neurodivergente mensen
- Veilige, motiverende leeromgeving: Oefenen zonder sociale druk of angst voor fouten.
- Herhaalbaarheid: Scenario’s kunnen eindeloos opnieuw worden geoefend, wat essentieel is voor het leerproces bij neurodivergentie.
- Transfer naar het dagelijks leven: Door het realisme van 6DoF VR is de kans groter dat aangeleerde vaardigheden ook buiten de virtuele wereld toepasbaar zijn (Yang et al., 2025).
- Executieve functietraining: VR-scenario’s zoals Virtual OV trainen planningsvaardigheden, probleemoplossend vermogen en stressmanagement in levensechte situaties zoals openbaar vervoer.
Praktische toepassingen en wetenschappelijke onderbouwing
In Nederland en België wordt VR steeds vaker ingezet in de zorg en het onderwijs, bijvoorbeeld voor sociale vaardigheidstrainingen, het vergroten van zelfredzaamheid in het openbaar vervoer en het verbeteren van samenwerking op de werkvloer. Systematische reviews, zoals die van Yang et al. (2025), laten zien dat VR-interventies aantoonbare vooruitgang opleveren in oogcontact, sociale interactie en emotionele herkenning bij neurodivergente kinderen en jongeren, met autisme als veelgebruikt voorbeeld. Ook volwassenen profiteren van VR-trainingen, bijvoorbeeld bij het oefenen van samenwerkingsvaardigheden in teamverband.
Onderzoek met de Stroop-taak in VR toont aan dat afleidende elementen (zoals bewegende objecten of geluiden) in een virtuele woonkameromgeving gebruikt kunnen worden om executieve functies zoals aandacht, cognitieve flexibiliteit en inhibitie te trainen bij mensen met hersenletsel (Dahdah et al., 2017). Deze methode wordt ook steeds vaker toegepast bij neurodivergente groepen zoals autisme en ADHD.
“Het effect van Virtual OV is groter dan je op het eerste gezicht zou denken. Doordat onze jongeren meer zelfvertrouwen ontwikkelen, durven ze meer nieuwe situaties aan te gaan.”
· Dmitri Hazes, KopZorg
Conclusie
Virtual Reality, en in het bijzonder 6DoF-technologie, biedt neurodivergente mensen een krachtige, motiverende en veilige manier om sociale en executieve vaardigheden te ontwikkelen. Door de combinatie van realisme, herhaalbaarheid en maatwerk groeit VR uit tot een essentieel hulpmiddel in de ondersteuning van mensen met autisme en andere neurodivergente condities. De positieve resultaten uit recent onderzoek (Yang et al., 2025) onderstrepen de waarde en het toekomstpotentieel van VR in zorg en onderwijs.
Bronnen
Yang X, Wu J, Ma Y, et al. Effectiveness of Virtual Reality Technology Interventions in Improving the Social Skills of Children and Adolescents With Autism: Systematic Review. J Med Internet Res. 2025;27:e60845. Published 2025 Feb 5. doi:10.2196/60845
https://www.jmir.org/2025/1/e60845
Dahdah MN, et al. Virtual Reality Stroop Task for Neurocognitive Assessment. Stud Health Technol Inform. 2017;245:131–135.
